Latem 1920 roku Armia Czerwona pod wodzą Michaiła Tuchaczewskiego w triumfalnym marszu na zachód podbijała kolejne wsie i miasta. Rosja bolszewicka miała aspiracje rozlania się na całą Europę, ale dzięki ofiarności żołnierzy 5 Armii pod dowództwem generała Władysława Sikorskiego w wojnie nastąpił przełom.
Mało osób ma świadomość, że Nasielsk odegrał w nim jedną z najważniejszych ról.
W 100- lecie tych wydarzeń chcielibyśmy w kilku odsłonach przybliżyć Państwu świadectwa walk, meldunków, a także wizyt dostojnych postaci na nasielskiej ziemi, zawarte w relacjach: reporterów wojennych, literatów, polityków, żołnierzy, fotografów oraz historiografów wojskowości.
W dniu dzisiejszym fragment Kornela Makuszyńskiego z książki „Szlakiem zwycięstwa” Relacje literatów z wojny 1920.
Przyjemnej lektury☕️
Prawa i lewa strona drogi pełna – przed siebie jadą ci, co niosą siłę, wracają ci, którym już tchu zabrakło, ogorzali, spaleni na miedź, zatłoczeni pyłem, czasem okrwawieni, najczęściej w jednym bucie, lecz butni, lecz radośni. Rozumieją żołnierskie szczęście boju, tego boju, z którego już się nikt nie cofnie, bo już nas tylu… tylu…
Zbliżamy się do miejscowości, które jeszcze „czuć” po bolszewikach. Byli tu przed dwoma dniami jeszcze.(….). Niepogrzebione trupy po drogach i po polach. Leżą oto pod krzyżem, ułożone przy sobie, nieszczęsne, prażone jakby przerażonym słońcem. Dookoła gromadka ludu wiejskiego, jeszcze podniecona i rozmawiająca nerwowo, kopie powoli na wielkim upale dół grobowy. Zwłoki niczym nie-przykryte, biedne, odarte, wołające o pomstę w niebo szklanymi oczyma. To Polacy. Do grobu włożą ich już spokojnych i pomszczonych. Wieczny, najcichszy odpoczynek racz im dać, Panie!
A i tym także, nierównie liczniejszym, biedakom obłąkanym (…) pędzonym chińską kulą i batogiem. Oto leży taki jeden w prochu gościńca, młody może osiemnastoletni chłopak, z jasnymi włosami. Urodził się może w permskiej guberni, a zginął na drodze z Nasielska do Pułtuska.(…)
Proklamacja nosi nr 1(…) między innymi darła się w głos w „murach” Nasielska na takie tematy:
„…Wszystkie prawa byłego polskiego rządu burżuazyjnego kasuje się, a wchodzą w życie prawa RSFSR aż do wydania praw przez rząd robotniczo-włościański polski. Miasto Nasielsk zostało oczyszczone z biało polskich wojsk.(…) Ja zostałem naznaczony przewodnikiem wojenno-rewolucyjnego komitetu miasta Nasielska, który jest odtąd jedynym wojennym i cywilnym organem władzy w tem mieście. Aleksiejew, 13 sierpnia 1920 roku”. (…)
Oto w takim biednym Nasielsku, w którym byli przez trzy dni, urządzili agitacyjny mityng, dwa odczyty z przymusowymi słuchaczami i „czerwony koncert”. (…) Okrutnie ciekaw był kawaler Virtuti Militari, ppłk Koc, i jego cudowne pułki ochotnicze. Pędem tedy wjechali do Nasielska, nie zastali już jednak towarzysza komisarza, który obrażony, że mu nieuprzejmie nie pozwolono na wydanie drugiego numeru proklamacji, zwiał aż się zakurzyło. (cdn.)
źródło zdj. CTMIO Mrągowo
Stowarzyszenie Aktywny i Czysty Nasielsk
