Choć prawie wszyscy nasi najbliżsi są pochowani na zamkniętych i niedostępnych teraz cmentarzach w Nasielsku i Cieksynie, to warto wiedzieć, że inne cmentarze były i są cały czas otwarte. Niektóre są mało znane, inne zapomniane lub prawie już nie ma po nich śladu. Są to miejsca pamięci, mogiły, cmentarzyska czy cmentarze ludzi, którzy mieszkali lub walczyli na ziemiach nasielskich w różnych okresach wojennych. Rozsiane są po całym terenie gminy, często zniszczone, zarośnięte lasem, znajdujące się na terenach prywatnych. Niektóre stanowią miejsce spoczynku tylko jednej lub kilku osób, a inne aż kilkudziesięciu.
Dziś dzień zaduszny, a właściwie Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych, więc warto wspomnieć, zapalić znicz ku pamięci także w takich miejscach. Tam są pochowani ludzie, którzy gdzieś mieszkali, mieli rodziny, kochali, a u nas zginęli i zostali na wieczny spoczynek.
Cmentarz wojenny w Nasielsku
Cmentarz wojenny w Nasielsku ul. Lipowa – zagadkowy, miejsce pochówku żołnierzy rosyjskich albo tez napoleońskich z czasów potyczek w 1806 r. Z pewnością chowano tu żołnierzy rosyjskich i niemieckich poległych w okresie Wielkiej Wojny (1914 – 1918), szczególnie w kampanii 1915 r. Zostali tu pogrzebani również żołnierze niemieccy w okresie II wojny światowej.
Cmentarz żydowski (kirkut) w Nasielsku
Cmentarz żydowski (kirkut) w Nasielsku ul. Kwiatowa, założony w XIX wieku – spoczywają tu żydowscy mieszkańcy Nasielska, którzy żyli na nasielskiej ziemi do okupacji hitlerowskiej. Ustawiona została tam tablica z napisem: „Dawny cmentarz gminy żydowskiej” , a także pamiątkowa tablica informacyjna przedstawiająca historyczne fotografie z Nasielska wraz opisami oraz mapę Nasielska z zaznaczonymi miejscami.
Kurhan w Cieksynie
Kurhan w Cieksynie – zbiorowa mogiła żołnierzy niemieckich usypana w latach 1914-1918, w okresie I Wojny Światowej. W jej centralnej części znajduje się metalowy krzyż, pod którym położony został kamień z wygrawerowanym krzyżem oraz datą „1914-18”. Całość otacza usypany z ziemi pierścień. Z danych niemieckich pochodzących z lat 30. XX wieku wynika, że zostało tu pochowanych 55 żołnierzy niemieckich i 3 rosyjskich.
Cmentarz Niemiecki w Dębinkach
Cmentarz Niemiecki w Dębinkach. Na terenie Dębinek dużą część mieszkańców stanowili osadnicy niemieccy. Chodzili do kościoła w Konarach. Swoje miejsce pochówku mieli w lesie w Dębinkach, na niewielkim wzniesieniu, gdzie rosną okazałe dęby. Po wojnie płyty nagrobne zostały zniszczone. Napisy na płytach były po niemiecku. Jeszcze ok. 2010 roku były one widoczne na płytach nagrobnych. Teraz można znaleźć tylko jedną.
Mogiła w Czajkach
Mogiła w Czajkach – zlokalizowana na terenie XIX-wiecznego parku dworskiego. Założony na planie prostokąta o wymiarach ok. 15×11 m. Cmentarz otacza rozpadający się mur z ciosów kamiennych. W centrum cmentarza ustawiony jest żelazny krzyż na granitowym postumencie, na którym wyryto napisy: ”NACH KAMPF IN FRIEDEN • 104 • DEUTSCHE • 33 RUSSEN • Módlcie się za poległych”. Z danych niemieckich z lat trzydziestych XX w. wynika, iż na cmentarzu wojennym położonym koło folwarku w Czajkach spoczywało wówczas 136 żołnierzy armii niemieckiej.
Cmentarz ewangelicki w Konarach
Cmentarz ewangelicki w Konarach – ówczesna społeczność niemiecka była wyznania protestanckiego. W 1849 r. w Nasielsku utworzono filię parafii ewangelicko-augsburskiej w Pułtusku. Cmentarz zlokalizowany w Konarach był miejscem pochówku ewangelistów ze wszystkich 3 wsi (Konary, Winnik i Mazewo) zamieszkałych przez niemieckich osiedleńców.
Obóz pracy w Studziankach
Obóz pracy w Studziankach. Miejsce pochówku rozstrzelanych: Józefa Gąsiorowskiego z Radzanowa i Stanisława Mikołajewskiego z Bodzanowa. Arbeitslager nr 1 założony 25.XI.1944. składał się z 6 baraków, w każdym było 60 osób. Stan osobowy to przeciętnie 400 osób. Więźniów wykorzystywano do kopania okopów i budowy bunkrów. W lasku w okolicy obozu miała miejsce pokazowa egzekucja. Przez obóz przewinęło się ok. 1500 więźniów, a przestał funkcjonować w 1945 r.
Cmentarz wojenny w Psucinie
Cmentarz wojenny w Psucinie – założony przez Niemców w 1915 r. Pochowano tu ok. 160 żołnierzy niemieckich, poległych w czasie walk o Twierdzę Modlin. Żołnierze pochodzili z Saksonii i służyli głównie w Landwehr Infanterie Regiment 101 (101 pułk piechoty obrony krajowej), który wchodził w skład Brigade Graf Pfeil.
Według niepotwierdzonych informacji, szczątki żołnierzy zostały ekshumowane jeszcze w latach trzydziestych XX w. i przeniesione na cmentarz wojenny w Twierdzy Modlin.
Pochowano tu 115 żołnierzy L.I.R. poległych podczas walk o Fort XVIa, w dn. 16.08.1915 r. Pomnik na mogile zbudowali żołnierze 2. Landsturm Pionier Kompanie XII Armee Korps (2 kompania saperów landszturmu XII Korpusu Armijnego). Według jednej z wersji, prowizoryczna mogiła została ekshumowana, a pomnik uległ zniszczeniu po 1945 roku.
Cmentarz (nieczynny) w Andzini
Cmentarz (nieczynny) w Andzinie – po południowej stronie torów kolejowych w pobliżu przejazdu kolejowego.
Cmentarzysko w Zaborzu
Cmentarzysko w Zaborzu – najstarsze i bardzo ciekawe znalezisko, choć brak po nim śladu. Pochodzi z czasów neolitu i należało do ludności kultury amfor kulistych. Cmentarzysko odnalezione w 1970 roku, w latach 1972-73 było przedmiotem badań archeologicznych. Ustalono, że składa się z 2 grobowców skrzyniowych oraz paleniska. Do momentu odnalezienia grobu archeolodzy nie mieli pewności, czy ludność kultury amfor kulistych miała w zwyczaju organizować pojedyncze pochówki, ale tutejsze znalezisko było pierwszym dowodem na to, że takie praktyki miały miejsce na terenie Mazowsza.
Stowarzyszenie Aktywny i Czysty Nasielsk
