Zapis wyjątkowego trzyminutowego, kolorowego filmu nakręconego na rok przed tragedią wszystkich Żydów mieszkańców przedwojennego נאַסיעלסק tlum. jidysz – Nasielska.
Działo się w mieście Nasielsku w sierpniu tysiąc dziewięćset trzydziestego ósmego roku.
Byli mieszkańcy Nasielska, państwo Kurtzowie, przyjechali w sentymentalną podróż do miasteczka, z którego wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych w 1890 r. Przyjechali z kamerą i nagrali kilka minut z życia sztetla.
Film z 1938 roku, odnaleziony po latach, pokazujący kawałek przedwojennej ulicy Rynek i jej mieszkańców utrwalił na zawsze czas przeszły dokonany. Filmowi bohaterowie z 1938 roku ubrani są w czarne kapoty, mają czapki i noszą długie brody. Są w różnym wieku, dzieci, dorośli, starcy. Zaintrygowani hałasem ulicznym, oderwani od monotonnej, codziennej pracy krawca, szewca, kaletnika czy handlarza „mydłem i powidłem”, z zaciekawieniem przyglądają się przybyszom.
Kamera wzbudza niewątpliwie zainteresowanie ciemnookich chłopców i młodych mężczyzn. Tłoczą się, poszturchują jeden drugiego, pozują, robią śmieszne miny. Pragną być zapamiętani na tej kliszy, nie świadomi chyba jeszcze tego co ich czeka za rok. Czapka z daszkiem, spod której czasami wymykają się nieśmiałe pejsy, flanelowa koszula, spodnie podczepione szelkami to ich codzienny ubiór. Należą raczej do biedniejszej warstwy społeczności. Kobiety mają chusty na głowie więc są mężatkami, zapraszają swoich zagranicznych gości do jednego z mieszkań, a na futrynie drzwi wejściowych, po prawej stronie znajduje się mezuza. Jeszcze tylko koniecznie trzeba wejść do synagogi, ładnej, murowanej i na odchodne zrobić wspólne zdjęcie. Na pamiątkę. Na wieczną pamiątkę.
- „Moje miasto Nasielsk” Anna Kotarbińska
- Sztetl – małe skupisko miejskie zachowujące tradycyjną obyczajowość żydowską
- Mezuza – zwitek z fragmentami Tory, zawieszany na zewnętrznej prawej framudze drzwi
- Kadr z filmu dziadków Glenna Kurtza (© Youtube/Holocaust Museum Washington)
Stowarzyszenie Aktywny i Czysty Nasielsk
